Interview Wichert van Dijk: leven met een stoma

Het verhaal van Wichert van Dijk, auteur van het stomaboek Plak & zak

In volle sprint naar het toilet. Voor Wichert van Dijk (67) was het als tiener dagelijkse kost. Op zijn twintigste was de maat vol en koos hij bewust voor een leven met een stoma. Een ingrijpende beslissing die zich positief heeft uitbetaald. ‘Ik wilde en kreeg de controle over mijn lijf terug.’

Voor de rubriek ‘Leven met een stoma’ interviewt Mathot uiteenlopende stomadragers. Zij delen hun ervaringen met een stoma om taboes te doorbreken en aanstaande lotgenoten te informeren over de levensverwachting met een stoma. Deze keer vertelt Wichert van Dijk, stomadrager sinds 1975, waarom hij specifiek voor een stoma heeft gekozen. Bovendien schreef hij een openhartig boek over zijn ervaringen: Plak & Zak is op 15 oktober 2022 verschenen.

 Waarom heb jij op je twintigste voor een stoma gekozen?
“Mijn besluit was dubbel. Ik keek niet echt uit naar een leven met een stoma, maar ik was sinds mijn twaalfde al ziek en was het aanmodderen zat. Dat er ook poliepen in mijn darmen waren gekomen trok mij uiteindelijk over de streep.”

Hoe was het om voor het eerst wakker te worden met een stoma?
“Met een stoma zou ik de controle over mijn lijf weer terugkrijgen, aan dat idee hield ik mij vast. Na de operatie durfde ik eerst niet te kijken naar de stoma op mijn buik. De verpleegkundige zei me dat het een mooi exemplaar was. Ik dacht: dat zegt ze vast tegen iedereen. Het heeft ruim drie maanden geduurd voordat ik aan mijn stoma gewend was. Toen kreeg ik mijn leven beetje bij beetje terug.”

Wat is er in je leven veranderd sinds je een stoma hebt?
“Onderweg naar school moest ik soms de bosjes in, omdat ik plotselinge aandrang had. Ik was altijd moe, ziekelijk en voelde me het probleemkind in ons gezin. Dat was zwaar, ik wilde niet tot last zijn. Sinds de operatie hoef ik niet meer bang te zijn voor aandrang, ik heb controle over mijn lijf. Ik zou nooit meer terug willen naar mijn leven vóór mijn stoma. Maar het is zeker geen vreugde, het blijft kiezen tussen twee kwaden.”

Wichert wil niet meer zonder stoma: ‘Ik heb weer controle over mijn lijf’

Kun je reizen en sporten met een stoma?
“De stoma maakt het meer mogelijk om te reizen. Van Namibië tot Venezuela en Vietnam: ik ben er geweest. Maar Vlieland is ook leuk. Voor een verre reis bereid ik me wel extra goed voor. Ik neem altijd extra stomamateriaal mee en knip mijn plak alvast voor. Vlak voor een vlucht ga ik naar het toilet. Mochten er toch spullen kwijtraken dan kan je die tegenwoordig zo laten opsturen. Ook sporten is goed mogelijk, met de juiste voorbereiding. Maar ik sport niet graag, ik wandel wel veel.”

Mag je alles eten met een stoma?
“Ik eet alles wat ik lust. Bepaalde producten, zoals uien en kool, zijn wel uitdagender, want gasvormend. Als ik iets eet wat lastiger te verteren lijkt, bijvoorbeeld noten, ananas of champignons, dan zorg ik dat ik er voldoende bij drink en heel goed kauw. Ik laat me niet weerhouden door m’n stoma.”

Moet je de stomazak vaak legen?
“Een stomazak vervang of leeg je eenvoudig op het toilet. Een invalidetoilet is wel handig omdat je daar wat meer ruimte hebt. Omdat mensen niet zien dat je wat mankeert, kijken ze soms vreemd op als je daar gebruik van maakt. Ik leeg de stomazak zo’n drie keer per dag en vervang de plak om de twee à drie dagen. Tenzij ik een keer lekkage heb, maar dat gebeurt zelden.”

Wat is het grootste vooroordeel over het dragen van een stoma?
“Ik heb de vraag zelf nooit gehad, maar je hoort wel dat men denkt dat de stomazak zou stinken of dat het vies is. Dat is niet zo. Het draait om hygiëne en dat heb je zelf in de hand. Ik heb zelf nooit last van geurtjes, misschien weleens last van gasvorming. Dan hoor je de zak plotseling borrelen, maar verder niet.”

Deel je met jouw omgeving dat je een stoma hebt?
“Hoewel het lijkt alsof de laatste tijd meer openheid is, wordt over stoma’s niet veel gepraat. Zeker vroeger niet. Ik denk dat veel mensen in mijn omgeving niet eens weten dat ik een stoma heb. Het is ook lastig, want wanneer deel je dan dat je een stoma hebt en waarom? Tegenwoordig praat ik er wel wat gemakkelijk over. Ik weet niet of er echt een taboe op het onderwerp heerst, maar mensen praten nou eenmaal niet graag over poep en pies.”

Schreef je vanuit die behoefte een boek over jouw ervaringen met een stoma?
“Ik ben gaan schrijven om mijn ervaringen voor mezelf op een rijtje te zetten. Toen ik de tekst las dacht ik: dit is het boek dat ik veertig jaar geleden wilde lezen. In mijn jeugd was er nauwelijks informatie over de levensverwachting met een stoma en ervaringen met een stoma. Ik hoop dat Plak & Zak mensen herkenning en inzicht geeft in hoe het is om met een stoma te leven.”

In Plak & Zak ben je heel open over relaties. Heeft jouw stoma daar invloed op?
“Ook dat is een onderwerp in combinatie met een stoma waarover nauwelijks wordt gepraat of geschreven. Terwijl je er als stomadrager wel onzeker over kunt zijn. In mijn relaties is het gelukkig nooit een probleem geweest. Ook mijn huidige vrouw nam het voor kennisgeving aan. Een stoma hoeft geen obstakel in bed te zijn.”

Wat raad je andere (toekomstige) stomadragers aan?
“Leg je erbij neer dat jouw lichaam met een stoma andere behoeften heeft. Dat is makkelijker dan proberen aan ‘de norm’ te voldoen. Mocht je voor de keus komen te staan, dan denk ik: hoe eerder hoe beter. Je bent zoveel makkelijker af dan dat je doormoddert met de ziekte van Crohn of Colitis.”